Ongemerkt zitten we allemaal weleens te krabben, soms weleens tot bloedend aan toe. We krabben omdat we jeuk hebben, maar soms ook omdat we stress ervaren of omdat we een huidafwijking hebben.

Jeuk wordt in de medische wereld ook wel pruritis genoemd. Pruritis wordt omschreven als een sensatie of gewaarwording die leidt tot de wens om te krabben, te wrijven of te kloppen. Pruritis wordt onderverdeeld in gelokaliseerde jeuk (op 1 plek of 1 bepaald gebied) en gegeneraliseerde jeuk (over het hele lichaam verspreid). Hoe dan ook, jeuk is hinderlijk!

Hoe ontstaat jeuk?
Uit studies is gebleken dat jeuk een complex ontstaansmechanisme heeft. Bij jeuk raken specifieke zenuwen op de grens van de opperhuid en lederhuid geprikkeld. Bepaalde lichamelijke eiwitten (mediatoren) kunnen deze zenuwuiteinden prikkelen zoals: histamine, proteasen, tachykinines, opioiden, cytokines, neuropeptiden en prostaglandinen. Al deze stoffen komen vrij tijdens ontstekingsprocessen in de huid, maar ook bijvoorbeeld tijdens wondgenezing.

Huidziekten die jeuk veroorzaken
Eczeem is een chronische ontsteking van de huid die zich kenmerkt door schilferende en jeukende huiduitslag. Constitutioneel eczeem, ook wel atopisch eczeem genoemd, is de meest voorkomende vorm en het manifesteert zich vooral bij kinderen. De precieze oorzaak van atopisch eczeem is onbekend. Enerzijds is het een erfelijke aanleg, anderzijds zijn er talloze allergenen en niet-allergenen stoffen en invloeden uit de omgeving die hier een rol bij spelen.

Een droge huid is een veelvoorkomende aandoening, vooral bij ouderen. Een droge huid ontstaat als de huid te weinig talg (vet) aanmaakt. Vooral op oudere leeftijd neemt de talgproductie af. Door een droge huid kan schilfering en jeuk ontstaan en tevens rode plekken en kloven waardoor de huid ruw en droog aanvoelt.

Galbulten of netelroos/urticaria zijn heftig jeukende kleine of grote bultjes die overal op de huid kunnen voorkomen en zich kunnen samensmelten tot grotere plakkaten. Ze zijn over het algemeen rood en hebben een witte ring eromheen. Galbulten ontwikkelen zich vaak binnen een half uur. Ze trekken daarna binnen 12-24 uur weer weg. In driekwart van de gevallen wordt nooit een oorzaak gevonden. Voor de overige gevallen wordt de aandoening vooral veroorzaakt door een allergische reactie op voedsel of medicijnen. Fysische prikkels zoals druk op de huid, of kou of juist warmte, kunnen ook netelroos veroorzaken.

Lichen planus is een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen, die zowel mannen als vrouwen van meestal middelbare leeftijd kan treffen. De oorzaak is niet duidelijk, maar de meeste gegevens wijzen erop dat het een auto-immuunziekte is.

Psoriasis, ook wel visschubbenhuid, is een veelvoorkomende chronische huidaandoening, die zich kenmerkt door rode, verdikte plekken op verschillende lichaamsdelen, vooral op de knieën en ellebogen. Bij psoriasis is de aanmaak van huidcellen versneld en worden de teveel gemaakte cellagen niet afgestoten.

Miliaria, ook wel warmtebultjes genoemd, is een jeukende huiduitslag met blaasjes en pukkels. Ze verschijnen in heet, vochtig weer, wanneer je sterk transpireert en wanneer de zweetklieren verstopt raken door bacteriën en dode huidcellen. Het transpiratievocht of zweet kan niet goed weg waardoor dit een ontsteking veroorzaakt, met als gevolg jeukende rode blaasjes of pukkels met een prikkend of brandend gevoel. We zien dit vooral op handen, voeten, in de oksels en op de borst.

Ringworm is een infectie met een schimmelsoort die in staat is om de menselijke huid te infecteren. De naam ringworm verwijst naar de verschijningsvorm van de schimmelinfectie: schilferende cirkelvormige huidafwijking. De klacht bestaat hoofdzakelijk uit flinke jeuk. Schimmelinfecties kunnen soms leiden tot rode, pijnlijke bulten en ontstekingen van de huid, die we voornamelijk op de romp en ledematen zien.

Jeuk kan naast huidaandoeningen ook inwendige oorzaken hebben. Omdat het een veelvoorkomend probleem is, is het soms lastig om te achterhalen waar het vandaan komt. Bij jeuk is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Naast algemeen lichamelijk onderzoek kan bij aanhoudende jeukklachten ook onderzoek worden gedaan naar bloed, lever, nier, schildklier, urine en eventueel faeces (wormen of parasieten). Voorkom dus de jeuk-krab-jeuk vicieuze cirkel en zorg dat de oorzaak bekend wordt!